Το να έχει κανείς πρόσβαση στη διαδικασία δημιουργίας ενός μουσείου, είναι πράγματι μια σπάνια εμπειρία. Ακόμη σπανιότερη όμως είναι η εμπειρία της δημιουργίας ενός μουσείου που ενώ δεν έχει ακόμη γεννηθεί, κουβαλά ήδη μια ιστορία αιώνων.
Αυτή την εμπειρία θα προσπαθήσουμε να μοιραστούμε με τους αναγνώστες του ΒΗΜΑ-Science, για χάρη των οποίων εξασφαλίσαμε πρόσβαση στο Μουσείο Μεταλλείας-Μεταλλουργίας Λαυρίου που βρίσκεται στο τελικό στάδιο δημιουργίας του.
Το Μουσείο βρίσκεται στο Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου, του οποίου τη διαχείριση έχει αναλάβει από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.
Αν θέλαμε να πιάσουμε το νήμα της ιστορίας από την αρχή, θα έπρεπε να πάμε σχεδόν 3.000 χρόνια πίσω στον χρόνο και να θυμηθούμε ότι το αρχαίο Λαύριο (με τα αργυρομολυβδούχα μεταλλεύματά του) ήταν η μεγαλύτερη πλουτοπαραγωγός πηγή της αρχαίας Αθήνας.
Χάρη στον πλούτο που παρήγαν τα μεταλλεία Λαυρίου χτίστηκε ο Παρθενώνας, χάρη σε αυτά χτίστηκαν και οι τριήρεις που απώθησαν τους Πέρσες στη ναυμαχία της Σαλαμίνας.
Το αρχαίο Λαύριο «έσβησε» μαζί με την αρχαία Ελλάδα, αλλά οι αρχαίες σκωρίες (ή σκουριές), τα υπολείμματα δηλαδή της μεταλλευτικής δραστηριότητας, ήταν το θέλγητρο που οδήγησε στην αναβίωσή του κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.
Η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ιστορία του Λαυρίου και των ανθρώπων του δεν εμπίπτει, δυστυχώς, στους σκοπούς αυτού του άρθρου. Θα περιοριστούμε λοιπόν εδώ στην ίδρυση, το 1876, της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου «Compagnie Francaise des Mines du Laurium» από τον ιταλό μεταλλειολόγο Σερπιέρι (J.B. Serpieri), η οποία μαζί με την ελληνική «Εταιρεία των Μεταλλουργείων του Λαυρίου» συνετέλεσαν στην αναγέννηση της πόλης του Λαυρίου.
Συγκροτήθηκε, δηλαδή, το Λαύριο ως μια τυπική πόλη-δορυφόρος βιομηχανικών εγκαταστάσεων (εν προκειμένω των δύο εταιρειών), χαρακτηριστική της περιόδου της πρώτης Βιομηχανικής Επανάστασης.
Στους χώρους της Γαλλικής Εταιρείας και ειδικότερα στους χώρους του μηχανουργείου της δημιουργείται σήμερα το Μουσείο Μεταλλείας-Μεταλλουργίας Λαυρίου (ΜΜΜΛ). Στην πραγματικότητα, το ρήμα «δημιουργείται» δεν αποδίδει όλη την αλήθεια καθώς αυτό που γίνεται, από το 2018 που το Μουσείο άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά μέχρι σήμερα, είναι η λειτουργική αποκατάσταση του μηχανουργείου που για περισσότερο από έναν αιώνα υποστήριζε τις εξορυκτικές και όχι μόνο δραστηριότητες της Εταιρείας.
«Το Μουσείο είναι έκθεμα του εαυτού του» μας είπε χαρακτηριστικά ο κ. Νίκος Μπελαβίλας, καθηγητής Αρχιτεκτονικής και επιστημονικός υπεύθυνος του έργου, προσθέτοντας ότι πρόκειται για «το αρχαιότερο και πληρέστερο διασωζόμενο ιστορικό μηχανουργείο της Ελλάδας και μάλιστα με τον μηχανολογικό εξοπλισμό στη θέση του και ο οποίος έχει τεθεί ήδη σε επιδεικτική λειτουργία».
